No saltar !? - Saltar !?
Αυτή η λέξη στα ισπανικά σημαίνει "βουτώ", όπως βουτώ στη θάλασσα, στη λίμνη, στο ποτάμι, στο πηγάδι, στις σκέψεις, στο χάος και όπου αλλού θέλει -ή πέφτει χωρίς να το θέλει- κάθε άνθρωπος. Αλλά στα ελληνικά η λέξη "σαλτάρω" αντιπροσωπεύει περισσότερο, κατά τη γνώμη μου, την έννοια "πηδώ", όπως "πηδώ από το παράθυρο, γιατί δεν αντέχω άλλο", οπότε αποδίδεται στη λέξη και η σημασία "τρελάθηκα" = λάλησα = τα έχασα = έχω ψυχικά ή έστω συναισθηματικά προβλήματα και δεν είμαι εντελώς λειτουργικός κοινωνικά, οπότε οι άλλοι με θεωρούν τρελό και με περιθωριοποιούν, γιατί δεν μπορώ να ανταποκριθώ στις κοινωνικές κυρίως υποχρεώσεις, γιατί έχω αποφασίσει να διεκδικήσω τα δικαιώματά μου, όπως την ησυχία μου και την ψυχική ηρεμία, για την οποία δεν ενδιαφέρονται όσοι θεωρούν ότι πρωτεύει η εξυπηρέτησή τους και φορτώνουν ανερυθρίαστα τα βάρη τους σε όποιον-α μπορούν. Αν θέλω να βοηθήσω κάποιο άτομο, ευχαρίστως να το κάνω, σπάζοντας με τη θέλησή μου και διανθίζοντας την άχαρη καθημερινότητά μου. Αλλά, αν δε θέλω ή είμαι πολύ κουρασμένος-η ή δεν μπορώ, τότε δεν είμαι αναγκασμένος-η να βοηθήσω κανέναν.
Η κοινωνική αποστασιοποίηση, την οποία κάποιοι συνειδητοποίησαν ότι απολαμβάνουν τώρα που βιώνουμε την περίοδο της πανδημίας του covid-19, μπορεί να μας κάνει να καταλάβουμε ότι η κοινωνική απόσταση δεν αποτελεί αποτέλεσμα εγωπάθειας και/ή σνομπισμού. Μπορεί να απορρέει από την απελπισία και την απόγνωση εξαιτίας της συμπεριφοράς των άλλων, ειδικά εκείνων που εργαλειοποιούν τους συνανθρώπους τους ερωτικά, επαγγελματικά, πολιτικά και σε όποιον άλλο τομέα θέλουν. Για μένα, που είμαι μόνο ένα από τα άπειρα μυρμηγκάκια, η οικειοθελής περιθωριοποίηση και η απομάκρυνση από τον κοινωνικό ιστό, που μπορεί να μας παγιδεύσει, είναι διέξοδος και ηθικό καθήκον προς τον εαυτό μας, για να σωθούμε από την κακία και τις άπειρες συνέπειές της. Οπότε δεν είμαι τρελός, αν είμαι αποστασιοποιημένος. Κι αν οι άλλοι νομίζουν ότι είμαι, δε με νοιάζει. Εύχομαι κάποτε να καταλάβουν κι εκείνοι.
Γιατί, όμως, κάποιος να περιθωριοποιηθεί οικειοθελώς, αν δεν πρόκειται για τήρηση των μέτρων εναντίον της διασποράς του covid-19; Γιατί καταλαβαίνει ότι έχει φτάσει στα όριά του/της ή και τα έχει ξεπεράσει και δεν αντέχει πλέον να αυτο-υποτιμάται και να στερείται την αυτονομία του/της, θέτοντας τον εαυτό του/της στην υπηρεσία των άλλων, μόνο και μόνο για να κερδίσει την αποδοχή τους και να αποτελέσει μέρος μιας κοινότητας, μικρότερης ή μεγαλύτερης, μιας συνδικαλιστικής ομάδας, μιας παράταξης, ενός συλλόγου, μιας παρέας, μιας σχέσης φιλικής ή ερωτικής, στο πλαίσιο της οποίας δεν είναι ισότιμο μέλος αλλά μόνο δουλάκι, πληρώνοντας τη συμμετοχή του/της με τυφλή υπακοή στη θέληση των άλλων, που το παίζουν ισχυρογνώμονες, πρώτο τραπέζι στην πίστα, γιατί θέλουν να φαίνονται, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι έχουν δικαίωμα να παίζουν άλλους ανθρώπους στα δάκτυλά τους. Αν κάποιοι θέλουν να φαίνονται δυνατότεροι, ας το κάνουν. Αλλά, να με συγχωρείτε, δεν έχουν το δικαίωμα να το κάνουν σε βάρος των άλλων. Αυτό έγινε ακόμα πιο φανερό και αισθητό από τότε που άρχισαν οι καταγγελίες για σεξουαλική και ψυχολογική παρενόχληση και κακοποίηση στο χώρο των ηθοποιών και των πανεπιστημίων. Μετά από όλες τις αποκαλύψεις για σεξουαλική και επαγγελματική εκμετάλλευση, μάλλον μπορούμε να σκεφτούμε ευκολότερα και καλύτερα ότι δεν είμαστε υποχρεωμένοι να αυτο-υποτιμώμαστε εμείς που δεν έχουμε ισχυρό επαγγελματικό προφίλ. Μα είπαμε ήδη ότι κάποιοι υποχωρούν στις απαιτήσεις άλλων, για να γίνουν αποδεκτοί και για να πετύχουν τους στόχους τους, κυρίως επαγγελματικούς, που θα τους καταστήσουν επίσης πετυχημένους κοινωνικά. Για να γίνουν μεγάλοι και τρανοί, για να μη μείνουν στη ζωή ταπεινοί και άσημοι.
Εντάξει, η ταπεινότητα είναι θεάρεστη, δηλαδή το να είμαστε ταπεινοί ή ταπεινωμένοι είναι χριστιανικά καλό. Αλλά η αυτοδιάθεση δεν αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα όλων μας; Δεν έχω το δικαίωμα να αρνηθώ τις ανήθικες προτάσεις, που θα μπορούσαν να μου ανοίξουν το δρόμο της επιτυχίας; Δεν έχω το δικαίωμα να κάνω αυτό που πραγματικά θέλω, χωρίς να ενοχλώ κανέναν; Έχουμε ή δεν έχουμε την υποχρέωση να σεβόμαστε τον εαυτό μας; Γιατί, όταν υποτιμούμε οι ίδιοι μας τον εαυτό μας, τότε ποιος θα μας σεβαστεί; Καλύτερα να σκεφτόμαστε ότι είμαστε αυτό που είμαστε, τίποτα περισσότερο αλλά και τίποτα λιγότερο.
Από τη μία πλευρά δε χρειάζεται να αποδείξουμε ότι είμαστε όχι πιο έξυπνοι, αλλά ούτε καν έξυπνοι ή ωραίοι ή δραστήριοι. Αλλά από την άλλη πλευρά, χρειαζόμαστε το περιθώριο να αυτοπραγματωνόμαστε, να πραγματοποιούμε αυτό που μας αρέσει και μας ευχαριστεί και να αναγνωρίζονται οι προσπάθειές μας, ακόμα κι αν αποτύχουμε στην επίτευξη ενός στόχου. Όταν, όμως, κάποιος προσπαθεί να πετύχει κάτι, τότε οι άλλοι τον μουτζώνουν, τον κακολογούν, τον περιφρονούν, τον χτυπούν, για να μη φαίνονται οι ίδιοι κατώτεροι. Σαν να είναι κοινωνικά μη αποδεκτό να θέλω να γίνω όποιος-α θέλω να είμαι. Αυτό δε σημαίνει ότι προσπαθώ να φανώ ανώτερος εγώ και κατώτεροι οι άλλοι. Απλώς θέλω να αυτοπραγματωθώ. Γιατί να με ακυρώσουν οι άλλοι; Όχι μόνο εμένα αλλά και τον κάθε άνθρωπο, άνδρα ή γυναίκα ή ό,τι άλλο αισθάνεται ότι είναι. Όποιος δε σέβεται τις επιθυμίες και τις προσπάθειες των άλλων, αυτός έχει το πρόβλημα και προσπαθεί να θρέψει το δικό του εγωισμό, πολεμώντας όποιον θέλει να αποχωρήσει από την αυστηρή παράταξη. Και όποιος άνθρωπος δεν προστατεύει τις επιθυμίες του/της και δεν υπερασπίζεται στον εαυτό του/της, δεν έχει περιθώρια ουσιαστικής ελευθερίας.
Αλλά και η αυτοπροστασία είναι αμφιλεγόμενη, με την έννοια ότι, μολονότι έχουμε την υποχρέωση να προστατεύουμε τους άλλους και τους κοινωνικούς θεσμούς και τα εθνικά και πανανθρώπινα δίκαια, δεν έχουμε κοινωνικά το δικαίωμα να πληγώσουμε κάποιον άλλο αποκαλύπτοντας τον τραυματισμό που μας επέφερε και μας έκανε να αισθανόμαστε κακοποιημένοι ή αιχμάλωτοι ή υποτιμημένοι. Είναι σαν να είδαμε και να γνωρίζουμε ποιος έκανε μια εγκληματική ενέργεια, αλλά το κρατούμε κρυφό, για να μη δημιουργηθούν περαιτέρω προβλήματα. Αυτό δεν είναι λογικό, αντίθετα είναι μία εκδοχή αληθινής τρέλας η μη αναγνώριση των ατομικών ορίων του κάθε ανθρώπου, όπως των συνόρων μιας χώρας. Γιατί η αποκάλυψη της αλήθειας δεν είναι αποδεκτή από τους περισσότερους; Γιατί απειλεί την ανωτερότητά τους; Γιατί τους φαίνεται εκδίκηση;
Βέβαια, για να ομολογήσω την αλήθεια, αρκετές φορές ο πληγωμένος σωματικά ή ψυχικά, αντιδρά ενστικτωδώς και μεταβάλλεται αυτόματα σε άγριο πληγωμένο ζώο. Μάλιστα αυτή η συμπεριφορά υιοθετείται άκριτα και διαδίδεται στο κοινωνικό σύνολο, οπότε η κοινότητα, όποια κι αν είναι, πνίγεται στο θυμό και την οργή, την κακία και τα τραύματα της ψυχής, τα οποία, επειδή δεν αιμορραγούν, νομίζουμε ότι δεν υπάρχουν. Οι άνθρωποι όταν βλέπουν γατοξεμαλλιάσματα, σκυλοκαυγάδες ή μυρμηγκοπολέμους, γελούν εύκολα και άνετα, χωρίς να καταλαβαίνουν τον πόνο που γεννιέται, νομίζοντας ότι πρόκειται για παιχνίδι των ζώων, που δεν έχει ουσιαστικό νόημα. Δεν έχουμε αρκετό μυαλό, για να καταλάβουμε τις πραγματικές αιτίες, να συγκρίνουμε τη δική μας συμπεριφορά και να κρίνουμε με τα ίδια μέτρα και σταθμά, για να μπορέσουμε κάποτε να απορρίψουμε την επιθετικότητα, τα προσβλητικά αστεία, την περιφρόνηση ή την απόρριψη. Παριστάνουμε τους καλούς χριστιανούς, κρατώντας μαχαίρι στο χέρι. Τελικά, μήπως η σημερινή εποχή είναι περισσότερο υποκριτική από τις προηγούμενες;
Μα δε φταίει η εποχή. Ούτε η τύχη ούτε η ζωή, που τις κατηγορούν όλοι οι άνθρωποι για τα βάσανά τους. Εμείς οι άνθρωποι ευθυνόμαστε για όλα. Εξαιτίας μας καμία εποχή δεν μπορεί να απαλλαγεί από την ανθρώπινη υποκρισία και κακία. Στην αρχή της ζωής κανένας δεν καταλαβαίνει τι πραγματικά συμβαίνει σε αυτόν τον κόσμο. Γι' αυτό έλεγαν παλιότερα ότι τα τριάντα πρώτα χρόνια είναι δύσκολα. Αντίθετα για μένα το εύκολο διάστημα είναι εκείνο που ακόμα δεν έχουμε ανακαλύψει ούτε καταλάβει την αλήθεια κι αυτό διαρκεί μέχρι να βιώσουμε πραγματικά μαχαιρώματα, οπότε, αν σκεφτούμε σε βάθος, θα συνειδητοποιήσουμε πώς πραγματικά λειτουργεί αυτός ο κόσμος. Αλλά και πάλι άλλοι ωριμάζουν γρηγορότερα και άλλοι αργότερα και κάποιοι δεν ωριμάζουν ποτέ. Και μπράβο τους, αν μπορούν να παραμείνουν αφελείς και ευχαριστημένοι από τα μη ουσιαστικά αγαθά.
Από την άλλη, μερικοί αποχωρούν οικειοθελώς από το προσκήνιο, κάποιοι και από το παρασκήνιο, φεύγοντας ανεπιστρεπτί από το θέατρο του παράλογου αυτού του κόσμου. Αλλά, αν η ζωή είναι μία και μοναδική, γιατί να την ακυρώσω άδικα;
Οπότε τι μπορούμε να κάνουμε, για να σώσουμε το πνεύμα μας και την ψυχή μας; Να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας σίγουρα και να μην είμαστε κακοί με τους άλλους, αλλά και να μην τους αφήνουμε κανέναν να μας εκμεταλλεύεται και να μας υποτιμά. Αυτά τα έχω ακούσει και τα έχω διαβάσει άπειρες φορές. Πώς θα τα κάνω όμως, εφόσον κινδυνεύω με αυτόν τον τρόπο να στοχοποιηθώ; Θεωρώ ότι, αν δεν αγωνιστώ και δε διακινδυνεύσω, για να υπερασπιστώ τον εαυτό μου, δεν πρόκειται να κερδίσω την ελευθερία μου, η οποία σε κάθε περίπτωση είναι πολύ δύσκολο να κατακτηθεί. Ουσιαστικά στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής κινδυνεύουμε ανά πάσα στιγμή να χάσουμε την αυτονομία μας, πέφτοντας στις παγίδες των διαφημίσεων, των θεσμών, των συνηθειών. Η άποψή μου είναι να αποφασίζουμε μόνοι μας για τη ζωή μας, αλλά προηγουμένως να σκεφτόμαστε, να μελετούμε κάθε κατάσταση σε βάθος και να μη θεωρούμε τίποτα ως υποχρέωσή μας. (Καλά, αυτή η θέση θα κάνει τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και όλους τους οπαδούς τους να αποφασίζουν να με πλακώσουν στο ξύλο. Αλλά, το είπα ήδη, η ζωή είναι ένας αγώνας. Ακόμα και ο Ζήνων ο Στωικός και ο Επίκουρος δε θα με γούσταραν. Και ο Αριστοτέλης θα ούρλιαζε ότι όποιος ζει έξω από την κοινωνία, είναι ή θεός ή ζώο. Ωραία. Θεός δεν είμαι με τίποτα. Επομένως είμαι ζώο. Πειράζει; Δεν πρόκειται να δαγκώσω κανέναν. Αρκεί να μην παραβιάσουν την περιοχή μου. Δε γνωρίζω ακόμα τι ζώο είμαι, τίγρις ή κουνελάκι ή μελισσούλα ή ..... Τίγρις αποκλείεται. Κουνελάκι δε νομίζω. Μελισσούλα θα μπορούσα, αλλά οι μέλισσες ζουν ομαδικά. Οπότε είμαι ένα μοναχικό ζωάκι. Μάλλον είμαι ένα λυκάκι έξω από αγέλη ή ένα γεράκι καλύτερα.)
Γεια μας και χαρά μας
κι αέρα στα φτερά μας.
